Nowe wyrazy, frazeologizmy i nowe znaczenia słów pojawiają się niemal co dzień i pomagają zrozumieć, jak zmienia się rzeczywistość. Dlatego niezwykle ważna jest ich rejestracja – bez względu na to, czy mają one szansę zostać w języku na dłużej, czy też ich żywot trwa zaledwie kilka lat. Podczas gdy tradycyjne słowniki notują tylko te jednostki, które już okrzepły w języku, Obserwatorium Językowe UW traktuje wszystkie nowe elementy leksykalne jednakowo, dzięki czemu nawet te efemerydalne mają szansę być ocalone od zapomnienia. Wraz z nimi zostaje utrwalony świat, do którego się odnoszą.
Słownik tworzony w Obserwatorium Językowym UW ma charakter społecznościowy (działa na zasadzie crowdsourcingu) – głównymi „dostarczycielami” haseł są użytkownicy języka, którzy je zgłaszają, korzystając z formularza. Zgłoszone jednostki leksykalne są weryfikowane przez członków zespołu OJUW, głównie ze względu na dwa kryteria: poświadczeniowe i leksykograficzne, a potem opracowywane redakcyjnie. Zgodnie z pierwszym kryterium jednostka powinna mieć co najmniej 10 poświadczeń w co najmniej 5 powstałych po 2003 r. tekstach przystępnych poznawczo dla przeciętnego użytkownika języka (a zatem wyłączamy artykuły naukowe czy teksty kierowane do bardzo wąskiego kręgu odbiorców; nie traktujemy jako poświadczeń także użyć w słownikach czy w dyskusjach na temat danego słowa). Zgodnie z drugim kryterium jednostka nie może występować w żadnym z ośmiu słowników diagnostycznych wydanych przed 2003 rokiem (zob. niżej). W miarę możliwości sprawdzamy także obecność „kandydata na neologizm” w korpusach tekstów (w tym w Narodowym Fotokorpusie Języka Polskiego) oraz w opracowaniach spoza listy słowników diagnostycznych.
Słownik rejestruje neologizmy, czyli nowe jednostki leksykalne: nowe wyrazy, nowe frazeologizmy i nowe znaczenia słów już istniejących – niezależnie od stopnia ich stabilizacji. Znajdują się w nim więc i jednostki ustabilizowane, i nieustabilizowane, i całkowite okazjonalizmy (pod warunkiem że spełniają wyżej omówione kryteria). Tego, jaki będzie ich los (czy się utrwalą, czy odejdą w niebyt), nie da się przewidzieć na etapie redagowania hasła. Słownik nie ma charakteru normatywnego, lecz wyłącznie opisowo-rejestrujący – nie powinna zatem dziwić obecność w nim form niezgodnych z normą językową. Szczegółowe zasady opracowywania haseł można znaleźć w zakładce Zasady opisu haseł.
Zachęcamy do zgłaszania słów, połączeń wyrazowych i znaczeń wyrazów, które wydają się Państwu nowe.
LISTA SŁOWNIKÓW DIAGNOSTYCZNYCH
Słownik języka polskiego, t. 1–11, red. W. Doroszewski, Wiedza Powszechna (t. 1–4), PWN (t. 5–11), Warszawa 1958–1969.
Słownik języka polskiego, red. M. Szymczak, t. 1–3 i suplement, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1992 (lub wydania późniejsze, ale nie wcześniejsze).
Inny słownik języka polskiego PWN, t. 1–2, red. M. Bańko, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000.
W. Kopaliński, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych z almanachem, Świat Książki, Warszawa 2000 (lub wydania późniejsze).
Słownik współczesnego języka polskiego, red. B. Dunaj, t. 1–2, Reader’s Digest Przegląd, Warszawa 2001 (lub wydania późniejsze, ale nie wcześniejsze).
A. Markowski, R. Pawelec, Wielki słownik wyrazów obcych i trudnych, Wilga, Warszawa 2001.
Uniwersalny słownik języka polskiego, red. S. Dubisz, t. 1–4, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003.
Wielki słownik wyrazów obcych PWN, red. M. Bańko, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003.